Revsundgraniet
Revsund-graniet is een makkelijk herkenbare, opvallend porfierische granietsoort uit Noord-Zweden. Eersteling-kristallen van kaliveldspaat bereiken afmetingen tot meer dan 8cm. Aan het gesteente vallen de samenstellende mineralen duidelijk op. Revsund-graniet is een duidelijke tweeveldspaat-graniet. Plagioklaas is door zijn lichte kleur makkelijk van de grijze, grijswitte of roodachtige kaliveldspaat te onderscheiden. Grijzige kwarts is rijkelijk aanwezig. Biotiet, vaak bronskleurig verweerd, vormt vrijwel het enige donkere mineraal.
Jämtland, in de wijde omgeving van Revsund en Pilgrimstad in Noord-Zweden, is het voornaamste oorsprongs-gebied van de opvallende porfierische Grijze Revsund-graniet
Als zwerfsteen komt Revsund-graniet in twee hoofdtypen voor. Het meest gevonden type is een grijze, opvallend porfierische graniet met afgerond rechthoekige tot rondachtige kaliveldspaten, die tot wel 8cm groot kunnen worden. Het roodachtige kleurtype Revsund-graniet bezit door de geelwitte plagioklazen een bont uiterlijk. Meer nog dan Grijze Revsund-graniet zijn zwerfstenen van Rode Revsund-graniet vaak brokkelig onder de hamer. Er valt moerlijk een handstuk van te slaan. Het roodachtige gesteente komt voor in Angermanland. Rode Revsund-graniet staat ook bekend onder de naam 'Björna-graniet'.
De grote tabletvormige veldspaat-eerstelingen in Grijze Revsund-graniet vormen op het breukvlak soms fraaie Karlsbader tweelingen. Verder zijn ze soms in het bezit van een witte, meest incomplete rand van plagioklaas. Dit opvallend type porfier-graniet komt vooral voor in Jämtland in de wijde omgeving van de plaatsen Revsund en Pilgrimstad. Grijze revsund-graniet wordt ook wel Pilgrimstad-graniet genoemd.
Revsund-granieten komen voor in Noord-Zweden over een gebied van ruim 16.000 km2 (bruine kleur). De bekende porfierische Grijze Revsund-graniet komt vooral voor in Jämtland. Angermanland is het oorsprongsgebied van Rode Revsund-graniet. Revsund-graniet komt verder in allerlei variëteiten, waaronder gelijkkorrelige typen, voor in Zweeds Lapland tot vlak bij het noordelijk gelegen Sorsele.
De matrix tussen de megakristen van kaliveldspaat is middel- tot grofkorrelig. De grondmassa is opgebouwd uit kaliveldspaat, plagioklaas, kwarts en biotiet, met in sommige zwerfstenen een spoor van zwarte hoornblende. Kwarts is rijkelijk aanwezig. Het mineraal vormt onregelmatige klodders tussen de veldspaten. Het mineraal is meestal grijs, maar kan ook rookkleurig en zelfs blauwgrijs zijn. Plagioklaas is meestal licht van kleur, wit, geelwit en afhankelijk van de verwering en infiltratie door ijzerbestanddelen soms geelbruin.
Beide typen Revsund-graniet zijn van Precambrische ouderdom en zijn ongeveer 1840 miljoen jaar oud. Het grijze graniettype vorm in Jämtland, Lapland, Västerbotten en Ångermanland uitgestrekte voorkomens. Rode Revsund-graniet komt voornamelijk voor in zuidelijk Angermanland. Het hoeft daarom niet te verbazen dat het uiterlijk van zwerfstenen van Revsund-graniet nogal wisselt. Vooral van Grijze Revsund-graniet is de variatiebreedte groot. Het grijswitte grootkorrelige hoofdtype (Pilgrimstad-graniet) dat vooral in Jämtland voorkomt, neemt een oppervlak in van ruim 6000 km2.
Naast grof- en grootkorrelige typen zijn van Revsund-graniet ook gelijkkorrelige granieten bekend. Deze komen onder zwerfstenen weinig voor en zijn moeilijk als zodanig te herkennen.
Ondanks hun grote geografische verspreiding in Noord-Zweden zijn Revsund-granieten in het Oost-Baltische Hondsrug-gebied vrij zeldzaam vondsten, de rode kleurvariant nog meer dan de grijze.
Zwerfsteen voorbeelden van Grijze Revsund-graniet
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet) - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)
In dit wit met zwarte gesteente domineren grote eersteling-kristallen van witte kaliveldspaat. Dit is karakteristiek voor Revsund-granieten uit de omgeving van Revsund en Pilgrimstad in Zweden. Daarnaast is plagioklaas in vrije kristallen duidelijk aanwezig. De eerstelingen hiervan zijn altijd kleiner dan die van kaliveldspaat. Lichtgrijze kwarts komt veel voor. Het vormt onregelmatige klodders, aggregaten en kristallen. Het zwarte bestanddeel in deze graniet is biotietglimmer.
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
In dit grote zwerfblok komen verspreid tot 3cm grote, sterk afgerond hoekige eersteling-kristallen voor van kaliveldspaat.
Grijze Revsund-graniet, detail van de steen hiernaast
Kaliveldspaat-eerstelingen bevatten vaak ingesloten kristallen van plagioklaas en kleine donkere mineralen. Vaak vormt deze veldspaat ook incomplete ringen om de kaliveldspaten.
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Exloo (Dr.)
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Exloo (Dr.)
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet) - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)
Ondanks dat de kaliveldspaat in deze zwerfsteen fraai wit is, is plagioklaas door zijn net iets lichtere, geelwitte tint goed te onderscheiden. In de meeste gevallen is plagioklaas in graniet-achtige gesteenten lichter van kleur dan kaliveldspaat.
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Exloo (Dr.)
In sommige typen Revsund-graniet zijn de afzonderlijke minerale bestanddelen, door verwering erg makkelijk van elkaar te onderscheiden. De grijswitte vlekken zijn van kaliveldspaat, de lichtgele zijn van plagioklaas. Kwarts vormt grijze tot licht grijsblauwe, onregelmatige klodders en aggregaten tussen de veldspaten. Biotiet is aan zijn zwarte kleur te herkennen.
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet) - Zwerfsteen van Emmen (Dr.)
Biotiet is in Revsund-graniet veruit het voornaamste donkere mineraal. Zwarte hoornblende komt erg weinig voor. Door verwering zijn de biotiet-pakketjes op het splijtvlak bronskleurig.
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet) - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.)
Door de uitgestrektheid van voorkomens van Grijze Revsund-graniet tonen zwerfstenen van deze graniet een wisselend uiterlijk. Het type op de foto komt veel voor in de omgeving van de Pilgrimstad en Revsund in Zweden. Deze variëteit wordt daarom ook wel Pilgrimstad-graniet genoemd.
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Exloo (Dr.)
Naast grootkorrelige, porfierische typen komen van Revsund-graniet ook gelijkkorrelige en meer donkere, kwartsarme typen voor. Ook zijn gneis-granietische Revsund-granieten gevonden, zoals de zwerfsteen hierboven.
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Heiligenhafen (Dld.)
In deze Revsund-graniet zijn de smal-tabletvormige kaliveldspaten evenwijdig aan elkaar gerangschikt. Deze parallel-structuur is het gevolg van magmatische stroming.
Grijze Revsund-graniet, andere zijde van de steen hiernaast
De lichtgrijze kaliveldspaten vormen Karlsbader tweelingen. De eerstelingen vormen tabletten van twee met elkaar vergroeide kristallen, die op het breukvlak nu eens de ene helft laten spiegelen en bij draaiing de andere helft.
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet)- zwerfsteen van Groningen
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet)- Zwerfsteen van Dibbersen (Dld.)
Grijze Revsund-graniet (Pilgrimstad-graniet) - Zwerfsteen van Noordbroek (Gr.)
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Eeserveen (Dr.)
Een afwijkend type Revsund-graniet, met een groot contrast tussen de korrelgrootte van de matrix en de weinige eersteling-kristallen. Deze variëteit bevat in verhouding veel zwarte biotiet.
Grijze Revsund-graniet, detail van de steen hiernaast
Centraal zijn twee met elkaar vergroeide afgerond hoekige kristallen van kaliveldspaat aanwezig. Ze bevatten kleine zwarte insluitsels van biotiet.
Grijze Revsund-graniet - Zwerfsteen van Nieuw-Dordrecht (Dr.)
Van Revsund-graniet zijn in Drenthe verschillende grote zwerfblokken als zwerfsteen gevonden. De voorhamer op deze steen diende als maatstaf, en niet om van de steen een stuk af te slaan. Grote zwerfstenen verdienen het om beschermd te worden.
Grijze Revsund-graniet, detail van de steen hiernaast
Zwerfsteen voorbeelden van Rode Revsund-graniet
Rode Revsund-graniet - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)
Revsund-graniet is een 'twee-veldspaat-graniet'. Beide veldspaatsoorten, roodachtige kaliveldspaat en geelwit verweerde plagioklaas, zijn in Revsund-graniet bijzonder makkelijk van elkaar te onderscheiden. De grijze kwarts vormt onregelmatige klodders tussen de veldspaten. Het zwarte mineraal is biotiet
Rode Revsund-graniet (Björna-graniet) - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
In verweerde toestand kan Rode Refsund-graniet er heel verschillend uit zien. Kenmerkend blijft de grootkorreligheid van vooral de kaliveldspaten. De geelbruine plagioklaas komt op het verweringsoppervlak goed uit.
Rode Revsund-graniet - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.)
In doorlatende zandige bodems, zoals in keizandniveau's, verbleken de kleuren van de minerale bestanddelen. Zelfs van kaliveldspaat is van de oorspronkelijke oranje-rode kleur niets meer te zien.
Rode Revsund-graniet (Björna-graniet) - Zwerfstgeen van Langö, Hindsholm (Dk.)
Rode Revsund-graniet (Björna-graniet) - Zwerfsteen van Langö, Hindsholm (Dk.)
Rode Revsund-graniet (Björna-graniet) - Zwerfsteen van Langö, Hindsholm (Dk.)
Rode Revsund-graniet - Zwerfsteen van Norg (Dr.)
Rode Revsund-graniet is in verweerde toestand een (sterk) brokkelige graniet. Handstukken zijn slechts met moeite te slaan.
Rode Revsund-graniet - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)